بررسی رقم در آثار لطفعلی صورتگر شیرازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

رقم‌زنی یا نوشتن نام هنرمند روی اثر، تقریباً از قرن هشتم هجری قمری (چهاردهم میلادی) در سنت نقاشی ایرانی معمول شد که از انتساب‌های مشکوک اثر جلوگیری می‌کرد. لطفعلی صورتگر شیرازی، هنرمند مشهور عصر قاجار، در کنار برخی رقم‌های خود توضیحاتی کوتاه یا مفصل بیان کرده است که می‌توان آن‌ها را اسنادی معتبر برای آگاهی از احوال این هنرمند به‌شمار آورد که دربارۀ آن تاکنون پژوهشی جدی و مستقل انجام نشده است. هدف این پژوهش، بررسی رقم در آثار لطفعلی صورتگر، یافتن الگوهای احتمالی رقم در آثار این هنرمند و شناخت برخی جنبه‌های زندگی وی براساس رقم‌های اوست. پرسش‌های پژوهش عبارت‌اند از: 1. ویژگی‌های ظاهری رقم در آثار لطفعلی صورتگر چیست؟ 2. چه محتوایی از رقم‌های لطفعلی برداشت می‌شود؟ این پژوهش توصیفی-تحلیلی، و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای (اسناد مکتوب) و میدانی (مشاهدة مستقیم) است. نتایج نشان می‌دهد رقم‌های لطفعلی به دو گونة مختلف اجرا شده‌ است. رقم‌های طغرایی رسمیت بیشتری دارند و براساس الگویی مشخص و معین با سجع «راقمة العبد الاقل لطفعلی» در پنج سطر نوشته شده‌اند. تقدم تاریخی رقم‌های نستعلیق از رقم‌های طغرایی بیشتر است، اما نمی‌توان الگویی واحد برای آن‌ها درنظر گرفت. موقعیت مکانی رقم‌ها به فراخور نوع ترکیب‌بندی اثر، غالباً در 2:3 وسط نگاره است که به‌دلیل قرارگیری واقعه یا شخصیت اصلی در این محدوده، بیشترین توجه را به خود جلب می‌کند. از حواشی رقم‌های لطفعلی می‌توان از سفر وی به شهرهای تهران، کردیان، تفلیس و گرجستان، و دیدگاه‌های او دربارۀ این مکان‌ها آگاه شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Raqam in Lutf Ali Suratgar Shirazi's Works

نویسنده [English]

  • F. SHahkolahi
M.A. Fine Art. Shiraz University, Shiraz, Iran. (Corresponding Author)
چکیده [English]

Raqam or writing the artist's name on the works was used since about the eighth A.H/fourteenth A.D in the Persian painting tradition that prevented the suspicious assignments. Lutf Ali Suratgar Shirazi, a famous artist of Qajar era, has provided short or detailed explanations along some of his raqams that can be considered as the valid documents to awareness about the status of his artist. However, so far, no serious and independent study has been carried out.
This study aims at survey the raqams in the Lutf Ali's works, identifying the possible patterns of raqams and to recognize some aspects of the artist's life based on his raqams. The questions of article are: 1. What are the features of the raqams in the Lutf Ali Suratgar's works? 2. What can be understudied from Lutf Ali's raqam? This study was carried out through a descriptive-analytical method and the data collection was done through library (written documents) and field (direct observation).
The results showed that Lutf Ali's raqams were accomplished in two different ways. Tughrai's raqams are more formal that have been written based on specific pattern with the reference “Raghmeh al-Abd al-Aghal Lutf Ali” in five lines. In comparison with the Tughrai's raqams, the Nastaliq's raqams are more historical precedence, but they cannot be considered a single model for them. The location of the raqams in the works of Lutf Ali were often in the2:3middle of the screen, which has the most visual impact on the spectator due to the location of the main event or character in this area, based on the type of composition. Traveling to Tehran, Kurdian, Tbilisi and Georgia, and his ideas about these places can be find out from the margin explanations of the letter along raqams.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Raqam
  • Shahnameh Davari
  • Lutf Ali Suratgar Shirazi
  • Persian Painting