بازنمایی زن و ابزار موسیقایی در دورۀ قاجار بر مبنای خوانش فمینیستی: مطالعه موردی سه اثر از ابوالقاسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده مطالعات عالی و علوم نظری، دانشگاه هنر، تهران، ایران، نویسنده مسئول.

2 دکترای پژوهش هنر. دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده مطالعات عالی و علوم نظری، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش پیش‌ رو، خوانشی فمینیستی از چگونگی بازنمایی زنان به‌ همراه ابزارهای موسیقی در سه اثر از ابوالقاسم، نقاشِ دورۀ قاجار است. هدف از این پژوهش، کشف معانی جنسیتی نهفته در نقاشی‌ها به‌منظور تأملی بر جایگاه زنان در این آثار و چگونگی بازتاب آن‌ها در نقاشی‌ها است. به‌منظور دست‌یابی به این مهم، نگارندگان از آثار مکتوب در کنار خوانش تصاویر بهره برده‏اند تا کاستی‌های اطلاعاتی را جبران کند. پرسش اصلی پژوهش پیرامون جایگاه زن و چگونگی برخورد با او به‌عنوان موضوع نقاشی این‌گونه مطرح شده‌است: چگونه با مطالعه نقاشی‌ها می‌توان به این نتیجه رسید که زنان در این نقاشی‌ها دقیقاً چه جایگاه و نقشی پذیرفته‌اند؟ بر مبنای اطلاعات به‌دست‌آمده و تحلیل داده‌ها، باید پذیرفت این نقش هر چه باشد تصویری بازنمایانه از یک زن هنرمند موسیقی‌دان نیست. فرضیه پژوهش از این قرار است که زن قاجاری به‌عنوان ابژه جنسی و یا نهایتاً هنرمندی در سطحی فرودست به همراه سازها و عناصر تقویت‌کنندۀ آن نگاه جنسی به تصویر درآمده‌است. از آن‌جا که اغلب سفارش‌دهنگان این نقاشی‌ها و نقاش‌های شناخته‌شده همگی مرد هستند، زن موسیقی‌دان به‌مثابه موضوع اثر و زن موسیقی‌دان به مثابه هنرمندِ درون اثر با رویکرد نقد فمینیستی بررسی شده‌است. خوانش فمینیستی مؤلفه‌های نقاشی‌ها از جمله مخاطب، محیط اجرا، نوع سازها، بدن (پوشش و آرایش زن موسیقی‌دان) و همچنین بررسی عناصر غیر موسیقایی فرضیه پژوهش را اثبات می‌کند. پژوهش از جنبة هدف، بنیادی و از نظر روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Representation of Women and Musical Instruments in the Qajar Period Based on Feminist Reading; The Case Study of Three Works by Abu al-Qasim

نویسندگان [English]

  • Fateme Delfani Baluch 1
  • Sepehr Saraji 2
  • Seyed Mohammad Amin Heydari 3
1 PhD. Student, Department of Art Research, Faculty of Theories and Art Studies, Tehran University of Art, Tehran, Iran, Corresponding Author.
2 PhD., Department of Art Research, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 PhD. Student, Department of Art Research, Faculty of Theories and Art Studies, Tehran University of Art, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Representation of Women and Musical Instruments in the Qajar Period Based on Feminist Reading; The Case Study of Three Works by Abu al-Qasim
This research is based on feminist criticism of the representation of women along with musical instruments in three works by Abu al-Qasim, the painter. He was an Iranian painter in the Qajar period and one of the leaders of the style of court portraiture, who mostly depicted women  the musician and dancer of the court of Fath Ali Shah Qajar. The reason for choosing the feminism approach is to study and analyse how women discriminated in the text of the work and in general at the level of societies. In this approach feminist criticism is a suitable method for gender-oriented studies and especially for investigating the position of women in the works of art.  Here the aim of writers is to discover gender meanings hidden in paintings in order to reflect on the position of women in these works and how they are reflected in the paintings. Because, most of the patrons and painters of these paintings were men, musician women has been studied as the subject of the work and the female musician as the artist within the text of the paintings. The main research question about the position of women and how the painter or the audience of the paintings deals with them as the subject of the paintings is stated as follows: What is the role and function of the women who are represented in these examples? Are these women depicted and known as artists and musicians? If so, why there is no name and address of them as artists available? In contrast to if this is not the case, how can you come to a conclusion by studying the paintings, what exactly is the position and role of women in these works? It should be accepted that whatever this possible role is, it is not a representative image of a female as an artist-musician. In order to prove such an idea, the authors have used written sources (historical approach) in addition to reading the images to compensate the information shortcomings . The sources inform about the condition and position (chronological era) of female as musicians at the time of the creation of the paintings, which is Qajar period. Among these sources Sasan Fatemi's detailed studies on Qajar music, including the format of the book “Celebration and Music in Iranian Urban Cultures” (Fatemi, 2013), the study of the status of women in this period by Afsaneh Najmabadi in the form of the book “Mustached Women and Beardless Men” (Najmabadi, 2016) and also an article in The context of women depicted in Qajar paintings with the title of “representation of female musicians in the Qajar painting” (Sadat Kashani, Rahbar and Rizvani, 1400). In the meantime the mentioned works have more authority and proximity to the subject of the present research. The collection of these sources and works shows the mostly inferior position of the female gender in various social and cultural affairs. The conditions in the flow of Qajar art and music are still dominant, except for exceptional cases. Based on this information together and also the icons of the works, such a hypothesis has been formed that women in this paintings Rather than being a representative image of

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Women
  • Feminism
  • Qajar
  • Music
  • Abu al-Qasim the Painter
منابع
ال گورین، ویلفرد؛ لیبور، ارل؛ مورگان، لی؛ جین ریزمن، جین؛ ویلینگام، جان (1388). درآمدی بر شیوه‌های نقد ادبی، ترجمة زینب حیدری مقدم و علیرضا فرح‌بخش، تهران: رهنما.‎
اسعدی، هومان (1379). حیات موسیقایی و علم موسیقی در دوران تیموریان از سمرقند تا هرات. پایان نامه کارشناسی ارشد، پژوهش هنر، دانشکدة هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
آدامز، لوری (1398). روش‌شناسی هنر، ترجمة علی معصومی، تهران: نظر.
آژند، یعقوب (1386). «نقاشان دوره قاجار»، گلستان هنر، 3 (3)، 74-81.
پاکباز، رویین (1386). دایرهالمعارف هنر (چاپ ششم)، تهران: فرهنگ معاصر.
تاج‌السلطنه (1378). خاطرات تاجالسلطنه، به کوشش مسعود عرفانیان. تهران: نشر تاریخ ایران.
خالقی، روح‌الله (1390). سرگذشت موسیقی ایران، تهران: انتشارات صفی علی شاه.
سادات کاشانی، فاطمه؛ رهبر، ایلناز؛ رضوانی، فیروزه (1400). «بازنمایی موسیقیدانان زن در نقاشی‌های دوران قاجار»، نشریه هنرهای زیبا، 26 (4)، 63-73.
سلطان‌دوست، سهند و مهدی کشاورز افشار (1401). «بررسی سازها و جنسیت نوازندگان در نگاره‌های نسخۀ مصوری از دیوان حافظ از دربار گورکانی». پژوهشنامه گرافیک و نقاشی، (5) 9، 60-76.
شفیعی، سمیه سادات (1400). تاریخ اجتماعی زنان در عصر قاجار، تهران: ثالث.
علیمحمدی اردکانی، جواد (1392). همگامی ادبیات و نقاشی قاجار، تهران: یساولی.
فاطمی، ساسان (1392). پیدایش موسیقی مردم‌پسند در ایران، تهران: ماهور.
فاطمی، ساسان (1393). جشن و موسیقی در فرهنگ‌های شهری ایرانی، تهران: ماهور.            
فالک، اس.جی (1393). شمایل‌نگاران قاجار، ترجمة علیرضا بهارلو، تهران: پیکره.
کسروی، احمد (1383). تاریخ مشروطه ایران (چاپ شانزدهم)، تهران: امیرکبیر.
کورسمیر، کارولین (1386). فمنیسم و زیباییشناسی. ترجمة افشنگ مقصودی، تهران: گل آذین.
مختاباد، سید عبدالحسین (1399). تاریخی از موسیقی معاصر هنری ایران (چاپ دوم)، تهران: گویا.
نجم‌آبادی، افسانه (1396). زنان سیبیلو و مردان بیریش: نگرانی‌های جنسیتی در مدرنیتة ایرانی، ترجمة آتنا کامل و ایمان واقفی، تهران: تیسا.
نفیسی، سعید (۱۳۴۵). تاریخ معاصر ایران از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ تا ۲۴ شهریور ۱۳۲۰ (تاریخ شهریاری شاهنشاه رضاشاه پهلوی)، تهران: فروغی.  
هادی، محمد (1365). «مروری بر احوال و آثار نقاشان قرن دوازدهم و سیزدهم ( در سراشیبی یک انحطاط ناگزیر)»، فصلنامه هنر، 12، 38-55.
References
Adams, L. (2019). The Methodologies of Art: An Introduction, Translated by Ali Masoumi, Tehran: Nazar, (Text in Persian).
Ajand, Y. (2007). “Painters of the Qajar period”, Golestan-e Honar Academy of Art, 9, 74-81, (Text in Persian).
Alimohammadi-Ardakani, J. (2013), Synchronization of Qajar Literature and Painting, Tehran: Namaye, (Text in Persian).
Asadi, H. (2000). Musical Life and Music Science during the Timurid Period from Samarkand to Herat. Master's Thesis, Art Research, Faculty of Fine Arts, University of Tehran (Text in Persian).
Carolyn, K. (2011). Gender and Aesthetics: An Introduction, Translated by Afshang Maghsoudi, (1nd ed.), Tehran: Golazine (Text in Persian).
Cochrane, K. (2013). “The fourth wave of feminism: Meet the Rebel women”, The Guardian, Retrieved from <https://www.theguardian.com/world/2013/dec/10/fourth-wave-feminism-rebel-women.>
Ettehadieh, M. (2004). The Origins and Development of the Women's Movement in Iran, 1906–41. In Lois Beck and Guity Nashat. “Women in Iran from 1800 to the Islamic Republic” (pp. 85-106). Champaign: University of Illinois.
Falk, S. (1972). Qajar Paintings: Persian Oil Paintings of the 18th & 19th Centuries, Translated by Alireza Baharlou, Tehran: Peykareh. (Text in Persian).
Fatemi, S. (2013). The Emergence of Populist Music in Iran, Tehran: Mahoor, (Text in Persian).
Fatemi, S. (2014). Celebration and Music in Urban Cultures of Iran, Tehran: Mahoor, (Text in Persian).
Gillis, S., Howie, G., Munford, R. (2007). Third Wave Feminism: A Critical Exploration, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Gordon, L. (2009), Vindication: A Life of Mary Wollstonecraft, USA: Harper Collins.
Guerin, W.  Translatd by Alireza Farahbakhsh.
Guerin, W.,  Labor., Morgan, L.,  Reesman, J. C., Willingham, J. R. (2009). A Handbook of Critical Approaches to Literature, Translated by Alireza Farahbakhsh and Zeinab Heydari Moghadam, Tehran: Rahnama (Text in Persian).
Hadi, M. (1986). “A review of the conditions and works of painters of the 12th and 13th centuries (on the slope of an inevitable decline”, Art Quarterly Journal, 12, 38-55, (Text in Persian).
Kasravi, A. (2004). Constitutional History of Iran, Tehran: Amir Kabir, (Text in Persian).
Khaleghi, R. (1994). The History of Music of Iran, Tehran: Safi Ali Shah, (Text in Persian).
Krolokke, Ch., Sorensen, A. (2005). Three Waves of Feminism: From Suffragettes to Grrls, Gender Communication Theories and Analyses: From Silence to Performance, California: SAGE.
Lengermann, P., Niebrugge, G. (2010). “Feminism”. In G. Ritzer & J. M. Ryan (Eds.), The Concise Encyclopedia of Sociology (p. 223), UK: John Wiley & Son.
Millett, K. (1970). Sexual Politics. Garden City, New York: Doubleday.
Mokhtabad, A. (1966). The History of Iran's Contemporary Artistic Music, Tehran: Gooya, (Text in Persian).
Nafisi, S. (1966). Modern History of Iran from 4th of Esfand 1299 to 24th of Shahrivar 1320, Tehran: Forughi, (Text in Persian).
Najmabadi, A. (2005). Women with Mustaches and Men without Beards: Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity, Tehran: Tisa, (Text in Persian).
Pakbaz, R. (2007). Encyclopedia of Art: Painting, Sculpture, Graphic Arts, (Text in Persian).
Sadat Kashani, F., Rahbar, I., Shaibani Rezvani, F. (2021). “The representation of female musicians in Qajar paintings”. Honar-Ha-Ye-Ziba: Honar-Ha-Ye-Namayeshi Va Moosighi, 4 (25), 63-72, (Text in Persian).
Scheiwiller, S. G. (2013). Performing the Iranian State: Visual Culture and Representations of Iranian Identity (Anthem Middle East Studies), London: Anthem Press.
Shafi', S. S. (2021). Social History of Women in the Qajar Era (third edition), Tehran: Sales, (Text in Persian).
Sheil, M. (1856). Glimpses of Life and Manners in Persia, London: J. Murray.
Soltandust, S., Keshavarz Afshar, M. (2022). “Organology through the visual narration in the images of musicians and their gender ratio - case study: a manuscript of Divan-e Hafez, illustrated in the Mughal school of painting”, Research Journals of Graphics and Painting, 9 (5), 60-76, (Text in Persian).
Taj Al-Saltana. (1993). Memoirs of a Princess from the Harem to Modernity / Taj Al-Saltana with Introduction and Notes Abbas Amanat, Tehran: The history of Iran, (Text in Persian).
 
URLs