بررسی مفرغینه های دو محوطه سرخ دم و سنگ تراشان لرستان و نقوش آنها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه ارتباط تصویری، موسسه آموزش عالی رسام، کرج، ایران، نویسنده مسئول .

2 استادیار گروه گرافیک، موسسه آموزش عالی رسام، کرج، ایران.

3 4- نسترن قنبری بابا عباسی، کارشناسی ارشد هنرهای اسلامی، دانشگاه سوره، تهران، ایران.

چکیده

نقوش دوران کهن، برگرفته از آیین‌ها، باورها و رسومی است که در طی قرون متمادی ویژگی‌های منحصر به فرد خویش را حفظ کرده است. سرآمدترین دستاورد هنری غرب ایران در پایان هزاره دوم ق.م. و آغاز هزاره یکم ق.م. آثار مفرغی، معروف به مفرغ لرستانی است. محوطه سرخ دم لری -که اولین منطقه حفاری شده در پیشکوه لرستان است- در سال 1308ه.ش. توسط هیات باستان‌شناسی هلمز به سرپرستی فریدریش اشمیت حفاری شد. هم‌چنین، منطقه سنگ‌تراشان یکی دیگر از محوطه‌های باستانی لرستان است که در 52 کیلومتری جنوب شرقی شهر خرم آباد قرار گرفته است. این محوطه -که به تازگی کشف شده- دارای بافتی نامتعارف است. با مطالعه و مقایسه گونه شناسی به عمل آمده بر روی اشیا، این دو محوطه از بزرگ‌ترین دفینه های مفرغی ایران معرفی شده‌اند. رویکرد پژوهش حاضر با نگرشی جدید به شناسایی انواع مفرغینه‌های دو محوطه باستانی سرخ دم و سنگ تراشان و بررسی نقوش و مفاهیم و کاربرد آن‌ها با یک تنوع شگفت انگیز می‌پردازد. روش تجزیه تحلیل اطلاعات توصیفی و تحلیلی است. با استفاده از مطالعات کتاب‌خانه‌ای، اشیای مفرغینه‌های هر دو محوطه معرفی و در ادامه، انواع نقوش آن‌ها، به‌طور کلی، به دسته‌های انسانی، جانوری، گیاهی و هندسی و نقوش خیالی و اساطیری تقسیم شده‌اند که نقوش حیوانی بیش‌ترین کاربرد را داشته‌اند. این نقوش از منظر زمان، مفهوم و فرم، مورد بررسی کمی و کیفی و تطبیقی قرار گرفته‌اند.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying the Bronze of Sorkh Dom and Sang Tarashan Regions in Lorestan Province and their Motifs

نویسندگان [English]

  • M. Eslamdoost 1
  • H. Sheikhi Narani 2
  • N. Ghambari Baba Abbasi 3
1 University Instructor, Department of Visual Communication, Rasam Institute of Higher Education, Karaj, Iran, Corresponding Author.
2 Assistant Professor, Department of Graphic, Rasam Institute of Higher Education, Karaj, Iran.
3 Master of Islamic Arts, Soore University , Tehran, Iran
چکیده [English]

the motifs of ancient times are derived from rituals, beliefs and customs that have maintained their unique features over the centuries. The most remarkable artistic achievement of Western Iran at the end of the 2nd millennium BC and the beginning of the 1st millennium BC is the bronze works known as Lorestan Bronze. The Sorkh Dom-i-Lori site, the first excavated site in Pishkuh of Luristan, was excavated in 1930 by the Holmes Archaeological Board under the supervision of Friedrich Schmidt. Sangtarashan site is also another ancient site of Lorestan located 52 km southeast of Khorramabad. The newly discovered site has an unusual texture. Studying and comparing the typology of the objects, these two sites were introduced as one of Iran’s largest bronze treasure troves. In the present study, authors examined the motifs of the Sorkh Dom-i-Lori and the recently discovered Sangtarashan sites. It was first excavated in 2005 and the excavation in the south and west of the site has not yet been completed. The study mainly aimed to identify and introduce the bronze objects of the two archaeological sites and also quantitatively study the types of motifs, and adapt the time period, form and content of the motifs used in the archaeological sites.
The first phase of excavation was done in the area in 2005 and the excavations are not finished yet in southern and western regions. Studying and comparing the typology of the objects of these areas introduced these two places as the greatest Iranian bronze treasure locations. Statistically, most of the known findings attributed to the culture of Lorestan were not obtained through scientific excavations. They were transferred to museums from antique markets. In Sangtarashan, archaeologists are exposed to a series obtained from scientific excavations. Therefore, clear and certain foundations can be created to compare Lorestan bronze objects. The present study identified different types of bronze objects in the two ancient sites of Sorkh Dom and Sangtarashan with a new attitude and examined their motifs, concepts and applications with an amazing variety. The data analysis method was descriptive-analytical. Using desk studies, the bronze objects of both sites were introduced, and the types of their motifs were generally divided into several categories: human, animal, plant and geometrical, imaginary and mythical motifs. Animal motifs were most used. These motifs have been studied quantitatively, qualitatively and comparatively in terms of time, concept and form.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Motifs
  • Bronze
  • Lorestan
  • Sorkh Dom
  • Sangtarashan
رضایی، لیلا(1384). بررسی نقوش اساطیری مفرغ های لرستان درموزه ایران باستان، کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه تهران.
زاهدیان، آتنا(1395). بررسی نقوش در مفرغهای لرستان، پایان نامه کارشناسی ارشد نقاشی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
صفایی، انسیه(1389). نماد و نشانهشناسی نقوش تصویری مفرغ های لرستان و تصویرسازی بخشی از ‏اسطوره گیلگمش درقالب تصویرسازی سه بعدی، کارشناسی ارشد تصویرسازی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
علائی، علی اکبر(1345). مجموعه هنری اشیای مفرغی لرستان، هنر و مردم، دوره 4، شماره 5، 39- 45.
ق‍اض‍ی، م‍ری‍م(1381). پژوهشیپیرامونظروف فلزیلرستان نیمهاول هزارهاول قبل از میلاد، کارشناسی ارشد باستان شناسی، تهران: دانشگاه تهران.
کریمی، بهمن(1352). تمدن آریاییها و خط سیر آنها و برنز لرستان، بررسی‌های تاریخی، شماره 6،  سال دوم.
گاف مید کلر(1352). لرستان در نیمه نخست هزاره اول پیش از میلاد، مجله بررسی های تاریخی، ترجمه فرخنده اعتصام، مهر و آبان 1356، سال دوازدهم، شماره4،11-48  تهران: دانشگاه ملی ایران.
گیرشمن، رومن(1344). ایران از آغار تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران: علمی فرهنگی.
مجیدزاده، یوسف(1367). تاریخ گذاری سر سنجاق‌های مفرغی لرستان، باستانشناسی و تاریخ، سال سوم، شماره1، 3-12.
مجیدزاده، یوسف(1370). تاریخ و تمدن ایلام، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
معتمدی، نصرت الله(1353). تمدن هزاره پنجم لرستان، انجمن فرهنگ ایران باستان، سال 13، شماره 16، 59-73.
ملک‌زاده، مهرداد(1385). گزارش توصیفی مقدماتی سه فصل نخستین کاوشهای نجاتبخشی سنگ تراشان خرم آباد، تهران: پژوهشکده باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی.
منصورزاده، یوسف(1397). بررسی نقش گیلگمش بر هنر مفرغ کاری لرستان، نامه هنرهای تجسمی و کاربردی، شماره 21، 85-100.
موسوی اسدزاده، سیامک(1377). آثار مفرغی لرستان، لرستان پژوهی، سال اول، شماره 1و 2، 347-355.
 نورزاده چگنی، ناصر(1372). نخستین فعالیت‌های باستان‌شناسی در لرستان، باستان شناسی و تاریخ، سال هفتم، شماره 1و 2، 21-32. 
واندنبرگ، لویی(1349). باستان شناسی ایران باستان، ترجمه یحیی شهیدی، بررسیهای تاریخی، شماره 27، 9-21. 
هژبری نوبری، علیرضا(1390). سنجاق‌های میله ای لرستان، جامعه شناسی و تاریخ، دوره 3، شماره 2، 165-188.
هول، فرانک(1352الف). باستان شناسی غرب ایران، ترجمه زهرا باستی، تهران: سمت.
هول، فرانک(1352ب). دوره پیش از تاریخ در جنوب غربی ایران، ترجمه سکندر امان الهی، خرم آباد: دانش.
A’laei, A. A. (1967). Art Collection of Lorestan Bronze Objects, Honar va Mardom, 4(5), 39-45 (Text in Persian).
Clare Goff, M. (1973). Lorestan in the First Half of the First Millennium BC, Barresi-Ha-Ye-Tarikhi, Translated by Farkhondeh Etesam, 12(4), 11-48 (Text in Persian).
Ghirshman, R. (1966). L’Iran des Origines a l’Islam, Translated by Mohammad Moein, Tehran: Elmi Farhangi (Text in Persian).
Hejabri Nobari, A. & Sabzi Doabi, M. (2012). The Study of Bar Pins in Lorestan, Journal of Historical Sociology, 3(2), 165-188 (Text in Persian).
Hole, F. (1974). The Prehistory of Southwestern Iran: A Preliminary Report, Translated by Sekandar Amanolahi, Khorramabad: Danesh (Text in Persian).
Hole, F. (1974).The Archaeology of Western Iran: Settlement and Society from
Majid Zadeh, Y. (1989). Dating of Lorestan Bronze Pin Heads, Bastan Shenasi va Tarikh, 3(1), 3-12 (Text in Persian).
Majid Zadeh, Y. (1992). Ilam History and Civilization, Tehran: Iran University Press (Text in Persian).
Malekzadeh, M. (2006). Preliminary Descriptive Report of First Three Chapters Of Khorramabad Sangtarashan Emergency Excavations, Tehran: Research Institute of Cultural Heritage & Tourism (Text in Persian).
Mansourzadeh, Y. (2019). Investigating Gilgamesh Motif on Bronze Artworks of Lorestan, Journal of Visual and Applied Arts, 21, 85-100 (Text in Persian).
Motamedi, N. (1975). Lorestan’s Fifth Millennium Civilization, Anjoman-E-Farhang-E-Iran-E Bastan, 13(16)-59-73 (Text in Persian).
Mousavi Asadzadeh, S. (1998). Lorestan Bronze Works, Lorestan Pazhoohi, 1(1 & 2), 347-355 (Text in Persian).
Muscarella, O. W, (1977). The Archaeological Evidence for Relations between Greece and Iran in the First Millennium B.C., Archaeology, Artifacts and Antiquities of the Ancient Near East, 655-687. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004236691_023.
Nourzadeh Chagani, N. (1994). First Archaeological Activities in Lorestan, Bastan Shenasi va Tarikh,  7(1&2), 21-31 (Text in Persian).
Rezaei, L. (2005). Investigation of the Mythological Motifs of the Lorestan Bronze Age in the Museum of Ancient Iran, University of Tehran (Text in Persian).
Rostovtzeff, M. (1931), Some Remarks on the Luristan Bronzes, Turkey: Ipek University.             
Safaei, E. (2010). Symbolism and Semiotics of Lorestan Bronze Visual Motifs and Imagery Part of Gilgamesh Myth in 3D Imaging, Islamic Azad University, Tehran Branch (Text in Persian).
Schmidt, E. F., Van Loon, M. N. & Curvers, H. H. with contribution by J. A. Brinkman (1989). The Holmes Expeditions to Lorestan, USA: The University of Chicago Oriental Institute Publications.
Wanderbeg, L. (1970). Archeology of Ancient Iran, Translated by Yahya Shahidi, Barresi-Ha-Ye-Tarikhi, 27, 9-21.
Zahedian, A. (2017). Investigating the Motifs in Lorestan Bronze, Islamic Azad University, Central Tehran Branch (Text in Persian).
URLs:
URL1. https://article.tebyan.net
URL2. http://www.lorestanchto.ir
URL3. http://www.fredsmars.blogspot.com