خوانش ترامتنی صحنه ی درخواست زلیخا از یوسف (نمونه موردی .پاکدامن اثر محمود فرشچیان و یوسف و زن پوطیفار اثر گیدو رنی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه گرافیک، دانشکده فنی و حرفه ای دخترانه قائم (عج)، دانشگاه فنی و حرفه ای زنجان، زنجان، ایران، نویسنده مسئول

2 کارشناسی ارشد صنایع دستی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

فرازی از داستان یوسف(ع) در تورات و در سوره‌ای به همین نام در قرآن آمده است که سرگذشت عشق زنی زیبا به جوانی را بیان می‌کند؛ باتوجه به شباهت نسبی داستان در هر دوکتاب مقدس، تصویرگری گوناگونی از مصوران به وجود آمده است. پژوهش حاضر به بررسی دو اثر از صحنه درخواست کامجویی زلیخا از یوسف -که یکی، نگاره پاکدامن، اثر محمود فرشچیان براساس آیات قرآن و دیگری، نقاشی یوسف و زن پوطیفار اثر گیدو رنی براساس داستان یوسف در تورات به تصویر در آمده‌اند- می‌پردازد. پرسش‌های پژوهش عبارتند از: 1) در به تصویر کشیدن یک صحنه توسط دو هنرمند متفاوت، پیش‌متن‌ها چه تاثیری می‌توانند در بیش‌متن داشته باشند؟ 2) وجوه تشابه و تفاوت در نگاره درخواست زلیخا از  یوسف با پیش‌متن‌های گوناگون کدامند؟ مهمترین هدف پژوهش، بررسی عوامل فرامتنی چون بافت و پیش‌متن‌های فرهنگی و دینی عوامل درون‌مولفی در نظام‌های تصویری مشابه از روایت است؛ تا با مطالعه این موارد، شناخت بهتری در ساختارهای ژرف این نقاشی‌ها و میزان هم‌گرایی و ارتباطشان پیدا شود. بنابراین، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد ترامتنیت و بیش‌متنی به بررسی عوامل مختلف در دریافت نقاشان از این داستان و بازنمود متفاوت آن پراخته شده است. روش جمع‌آوری اطلاعات به صورت کتاب‌خانه‌ای و مطالعات بصری می‌باشد. نتیجه بررسی‌ها نشان می‌دهد: اگر چه نقاشی‌ها، دارای موضوع مشترک هستند، ولی به دلیل تفاوت‌های ناشی از عوامل فرامتنی و پیش‌متنی‌های فرهنگی ـ هنری موثر بر هنرمندان، دیدگاه‌های تخیلی متفاوت در بازآفرینی دیده می‌شود.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Transtextual Reading of the Scene of Zulaikha's Request from Yusuf (Case Studies: the Chaste by Mahmoud Farshchiyan and Yusuf and the Potiphar's Wife by Guido Reni)

نویسندگان [English]

  • M. Akbari 1
  • E. Shamshiri 2
1 University Instructor, Qaem Technical and Vocational University, Zanjan, Iran, Corresponding Author.
2 Master of Handicrafts, Faculty of Art, Alzahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

 
A part of the story of Yusuf has been narrated in Torah and in the Surah of the same name in the Qur'an, which describes the story love of a beautiful woman for a young man. Given the relative similarity of this story in the two scriptures, various illustrations have been created by illustrators.  In this research, two works from the scene of Zulaikha's request from Yusuf are studied; a painting by Mahmoud Farshchian based on Qur'anic verses called Chaste, and the painting of Yusuf and the Potiphar's wife by Guido Reni, based on the story of Joseph the Prophet in the Torah. The research questions are: what effects can pre-texts have on hypertextual in portraying a scene by two different artists? What are the similarities and differences in the paintings of Zulaikha's request from Yusuf with different pre-texts?  The main purpose of the research is to study the factors of the Metatextuals such as texture and the cultural and religious pre-textual elements of the internal factors in similar visual systems of narration to find a better understanding of the deep structures of these paintings and the degree of convergence and their correlation by studying these cases. Therefore, using the descriptive-analytical method and with the transtextual and hypertextual approach, various factors in painters' obtaining from this story and its different representations in their works have been investigated.
In two different but equally thematic works and discovering the underlying layers of the work and the transition from hypertextual to pre-text (religious text) and intra-disciplinary pre-text (Baroque and Iranian painting style) cultural symbols and indicative elements at the time of the narrative place, the painters received different works and distinctions in their work. One of the important factors of this distinction is the difference in the narrative of two religious texts, one in the Qur'an and the other in the Torah, as well as the cultural and artistic differences in the style of each of the authors, which also influence the audience's reception of the artwork. There are differences between the visual representations of the single text, but the details of the works of the two artists appear to have been more closely scrutinized by the Iranian painter, including the symbols of ancient Egypt which represents the time, location and the narration. Zulaikha’s face has been drawn purely Egyptian and one of the reasons for using different elements and images in the space is the use of an Iranian spaceship that the artist has used well to portray the narrative better, but the Italian painter Guido Reni’s painting is simply European and there is no Egyptian symbol in the work, and painting completely follows baroque style using opposite colors.
According to the pre-texts, the Qur'an and the Torah, we found that the story of Yusuf and Zulaikha is more detailed in the Qur'an, but is briefly mentioned in the Torah. Another major distinction between the two paintings is the difference of each painter’s painting style, one drawn with Iranian painting style full of space and detail and the other with Baroque style with simple spatialization and the use of light and contrasting colors without details. After differentiating these two works, there is the difference between narrative in the pre-texts, the cultural differences, the differences in the style of painting and the differences in the perceptions of each artist and their imagination. Thus, every text preserves the tradition and cultural heritage of its predecessors, and the texts are part of an interconnected chain whose authors preserve and display the influence of earlier texts by preserving the contemporary context. The results of the study indicate that although the paintings have a common theme, because of the differences in the hypertextual factors, the cultural and artistic pretexts and the difference in narration in the two pretexts, the Qur'an and the Torah, the effect on artists is seen from different imaginative perspectives in their recreations.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Transtextuality
  • Hypertextual
  • Yusuf and Zulaikha
  • Mahmoud Farshchian
  • Guido Reni
قرآن کریم(1395). ترجمه حسن انصاریان، چ. دوم، قم: زلال کوثر.
بهنام، مینا(1388). پیش متن سترگ شاهنامه شاه طهماسب(بر بنیاد نظریه‌ ترامتنی ژنت)، کتاب ماه ادبیات، شماره 33، 30-32. 
پاکباز، رویین(1389). دایره المعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر
طباطبایی، سیدمحمدحسین(1374). المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی‌همدانی، جلد11، چ. پنجم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طیب، سیدعبدالحسین(1378). الطیب البیان فی تفسیرالقران، جلد 7، چ. دوم، تهران: اسلام.
فخاری‌زاده، نسیم و نامور مطلق، بهمن(1394). «خوانش ترامتنی صحنه کشته شدن نر گاو آسمانی در تصویرسازی‌های روایت گیلگمیش»، باغ نظر، سال دوازدهم، شماره 32،  23-32.
فرشچیان، محمود(1391). نقاشیهای برگزیده محمود فرشچیان، تهران: زرین و سیمین.
گلن، ویلیام و مرتن، هنری(1388). کتاب مقدس عهدعتیق و عهد جدید، ترجمه فاضل‌خان همدانی، تهران: اساطیر.
مبینی، مهتاب و شاه‌وردی، امین(1397). نگارگری ایران فراتر از نظریات، پژوهشنامه گرافیک و نقاشی، شماره 1،  51-60.
مراغی، احمد بی المصطفی(1379).  تفسیر المراغی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مروتی، سهراب و ساکی، سارا(1391). بررسی تطبیقی قصه حضرت یوسف (ع) در قرآن کریم و تورات، معرفت ادیان، سال سوم، شماره2، 5-24.
نامور مطلق، بهمن(1386). «ترامتنیت مطالعه‌ روابط یک متن با دیگر متن‌ها»، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 56، 83-98.
نامور مطلق، بهمن(1390). درآمدی بر بینامتنیت (نظریهها و نقدهای ادبی)، تهران: سخن.
نامور مطلق، بهمن(1393). «خوانش بینانشانه‌ای تصویرسازی‌های گیلگمیش با تاکید بر مطالعه‌ تک اسطوره-ترامتن»، کیمیای هنر، سال سوم، شماره 12، 67-86.
 
Behnam, M. (2009). The Great Ferdowsi’s Shahnameh of Shah Tahmaseb (Based on Genette Transtextuality Theory), Ketabe Mah, 33, 30-32 (Text in Persian).
Fakharizadeh, N., Namvar Motlagh, B. (2015). Intertextual Study of the Scene of Divine Bull Being Killed in Imaging of Gilgamesh Narrative,The Monthly Scientific Journal of Bagh- E Nazar, 12(32), 23-32 (Text in Persian).
Farshchian, M. (2012). Selected Paintings of Mahmoud Farshchian, Tehran: Zarin & Simin (Text in Persian).
Maraghi,A. (2001). Tafsir Al-Maraghi, Beirut: Darahiah al-Haya (Text in Persian).
Mobini, M., Shahverdi, A. (2019). Iranian Painting beyond Theories, Alzahra Research Journal of Graphic Arts &  Painting, 1(1), 51-60. doi: 10.22051/pgr.2019.21818.1010 (Text in Persian).
Morovati, S. & Saki, S. (2012). A Comparative Study of the Story of Prophet Yusuf in the Holy Quran and the Torah, Ma›rifat-i Adyān, 3(2), 5-24 (Text in Persian).
Namvar Motlagh, B. (2007). Transtextual Studying the Relationships of One Text with Other Texts, Journal of Human Sciences, 56, 83-98 (Text in Persian).
Namvar Motlagh, B. (2014). A Brief on the Interrelations of Illustrations in Gilgamesh Emphasizing Monomyth-Transtextual Studies, Kimiya-ye-Honar, (3)12, 67-86 (Text in Persian).
Namvar Motlagh, B. (2015). An Introduction to Intertextuality: Literary Theories and Criticisms, Tehran:  Sokhan (Text in Persian).
Pakbaz, R. (2010). The Encyclopedia of ArtTehran: Farhange Moaser (Text in Persian).
Tabatabai, M. (1995). Tafsir al-Mizan, (5th ed.), Qom: Society of Seminary Teachers of Qom (Text in Persian).
The Holy Quran (2017). Translated by Hasan Ansarian, (2nd ed.), Qom: Zolale Kosar (Text in Persian).
URLs:
 URL1: www.artble.com
 URL2: www.britannica.com
 URL3: www. oceansbridge.com
 URL4: www. totenart.com
 URL5: www. urmiamonabat.ir