وجوه اشتراک وافتراق سیاه مشق های دوره قاجاروجریان اکسپرسیونیسم انتزاعی در نقاشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی گروه ارتباط تصویری، دانشکده دخترانه سبزوار، دانشگاه فنی حرفه ای، سبزوار، ایران.

چکیده

 در تاریخ خوش‌نویسی ایران یکی از تحولات اساسی، خوش‌نویسی سیاه مشق است که سیر پیشرفت خود را پیش از دوره قاجار، به ویژه، در دوره صفوی آغاز کرد و در دوره قاجار، به شکوفایی و تکامل خاصی رسید؛ خوش‌نویسی سیاه مشقیکی از قالب های خوش‌نویسی است که توانست با مولفه‌های مدرنیسم همراه شود؛ و اوج آن‌را در دوره قاجار در آثار خوش‌نویسانی همچون میرزا غلامرضا اصفهانی، میرزا محمدرضاکلهر، میرحسین ترک، میرزا کاظم،... شاهدیم؛ قرابت این جریان هنری با جریان اکسپرسیونیسم انتزاعی -که درغرب به سرعت رشد کرده بود- باعث شد که عده‌ای از خوش‌نویسان و نقاشان ایران با استمداد از فرهنگ بصری خود از دریچه و دستاوردهای اکسپرسیونیسم، بار نویسه‌های خود را با مولفه‌های مدرنیسم ترکیب کرده و ساحت جدیدی را درحوزه هنرهای تجسمی رقم زنند. هدف این مقاله، بررسی وجوه اشتراک و افتراق سیاه‌مشق‌های قاجار و جریان اکسپرسیونیسم انتزاعی در نقاشی است؛ و تلاش براین است تا به پرسش‌های ذیل پاسخ داده شود:  1) ویژگی های بصری سیاه‌مشق‌های قاجار و اکسپرسیونیسم انتزاعی در نقاشی کدامند؟2) آثار سیاه مشق هنرمندان قاجار و هنرمندان اکسپرسیونیسم انتزاعی در نقاشی دارای چه وجه اشتراک وافتراقی می باشند؟روش تحقیق، توصیفی، تحلیلی و تطبیقی بوده و شیوه گردآوری مطالب از طریق  مطالعه کتابخانه‌ای و رجوع به منابع تصویری انجام پذیرفته است. با مطالعه و بررسی های انجام شده، نتیجه تحقیق نشان می‌دهد، کنتراست های شدید، سایه روشن ها، سیاه و سفیدی ها، فضاهای مثبت و منفی ها از اشتراکات و استفاده از رنگ های روحی، ترکیب های مبتنی بر تناسبات طلایی و زیبایی شناسی کلاسیک در سیاه‌مشق‌های قاجار، و در مقابل، استفاده از رنگ‌های جسمی، ترکیب بندی مدرن و تجربه نشده، از تفاوت های این دو است؛ و نیز وجوه معنایی این دو، عبارت است از این که، سیاه مشق ریشه عرفانی دارد و بر اساس آرامش درونی شکل می‌گیرد؛ اما اکسپرسیونیسم انتزاعی ریشه در تالمات روحی و کنش های عاطفی دارد. 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Universal and Diversified Aspects of Qajar Siyah Mashq and Abstract Expressionism in Painting

نویسنده [English]

  • H. Talebi
University Instructor, Department of Visual Communication, Sabzevar Technical and Vocational University, Sabzevar, Iran.
چکیده [English]

 
 
 
Calligraphy is one of the earliest, most creative and invaluable Iranian arts which has undergone many developments. In the history of Iranian calligraphy, Siyah Mashq is one of the fundamental developments which started its progress before the Qajar era, especially in the Safavid era, and flourished significantly during the Qajar period. "Siyah Mashq" is a calligraphic form that could be associated with the components of modernism, reflected in the works of Qajar calligraphers such as Mirza Gholamreza Isfahani, Mirza Mohammad Reza Kalhor, Mir Hossein Turk and Mirza Kazem. On the other hand, the abstract expressionism that emerged in the post-World War II era in the United States may be regarded as one of the latest art forms in the West influencing Iranian calligraphy and painter artists. This art movement which is a kind of pattern-free painting, lacks basic forms while utilizing a spontaneous, dynamic and free-spirited style. The strange affinity of the black practice with the abstract expressionism grown rapidly in the West, made some Iranian calligraphers and painters combine their own manuscripts with modernism and use their visual culture as well as the products of expressionism. So, they created a new style of art. From the artistic point of view, calligraphy from of Mir Emad period, so far, has experienced little development and nothing new has been said in Nastaaliq calligraphy except for the Siyah Mashq. From the emergence of today's Siyah Mashq, another artistic development has taken place in Nastaliq, the emergence of modern calligram and graphic calligraphic effects that has opened a new era. Many secrets lie in letters and words, which are revealed in the calligram. Siyah Mashq is in fact the way of the art of calligraphy to this day. The way in which a new word comes up. Calligraphic graphic may seem canvassing, but from the evolvement point of view, it is an inevitable and algebraic evolutionary movement in order to link to traditional calligraphy with today’s modern art. The purpose of this article is to examine the common and diversified aspects of Qajar Siyah Mashq and the abstract expressionism in painting and the attempt is made to answer the following questions: 1. What are the visual features of Qajar Siyah Mashq and the abstract expressionism in painting? 2. What are the universal aspects of the Qajar artists and the abstract expressionists in the painting? Undoubtedly, the world of Iranian calligraphies and paintings is not incompatible with the abstract expressionism of the West. Considering the influence of these two works of art on the formation of a group of works of contemporary Iranian artists, the study and recognition of the commonalities between these two streams is very significant and contemplative; and to distinguish between Siyah Mashq calligraphy and abstract expressionism paintings. It is noteworthy that although some research has been done in this area, the comparison of the two artistic fields is a subject that has not been addressed in other studies. The research follows a descriptive, analytical and comparative method and data gathering developed through library study and referring to the video resources. According to the studies conducted, the research findings demonstrate that sharp contrasts, shades, blacks and whites, positive and negative spaces and using spiritual colors and combinations based on classic golden proportions and aesthetics are of common aspects in the Qajar Siyah Mashq. Also, using the physical colors, modern and inexperienced compositions, are among the differences found between these two styles. Semantically, Siyah Mashq roots in mystics and originates from the inner peace, however, the abstract expressionism relies on the spiritual influence and emotional reactions.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Siyah Mashq
  • Calligraphy
  • Expressionism
  • Abstract
  • Painting
آغداشلو، آیدین(1385). زمینی و آسمانی، تهران: فروزان روز.
اخوین، عباس(1375). مصاحبه، هنر هفتم، شماره 111.
ادیبی، فرزاد(1387). طراحی گرافیک، مجموعه مقالات، تهران: یساولی.
اسمیت، ادوارد(1385). آخرین جنبشهای هنری قرن بیستم، چ. پنجم، تهران: نظر.
الیاسی، بهروز(1387). تقدس در خوشنویسی اسلامی، رهپویه هنر، دوره 2، شماره 5، 38-48.
پاکباز، رویین(1395). دایرهالمعارف هنر، جلد1، تهران: فرهنگ معاصر.
پناهی وقار، فرانک(1387). تاثیرخطاطی چینی برنقاشی اکسپرسیونیسم انتزاعی، هنر، شماره 75، 125-147.
تیموری، کاوه(1390). زیباشناسی در شیوه میرزا غلامرضا اصفهانی، رشد آموزش هنر، دوره9، شماره1، 36-45.
حاجی‌زاده، مهدی(1390). مطالعه تحولات سیاه مشق نستعلیق از طریق مقایسه آثار میرعماد با میرزا غلامرضا اصفهانی، تهران: دانشگاه سوره. 
رشوند، اسماعیل(1380). خوشنویسی، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
رنجبر، آناهیتا(1394). نقش هنرخوشنویسی اسلامی در اعتلای نقاشیخط، کنفرانس بین‌المللی معماری، شهرسازی عمران، هنر و محیط زیست؛ افق‌های آینده، نگاه به گذشته، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.
ریخته‌گران، محمدرضا(1380). هنر، زیبایی، تفکر، تهران: ساقی.
زرین‌کوب، عبدالحسین(1369). ارزش میراث صوفیه، چ. ششم، تهران: امیرکبیر.
شیرازی، ماه منیر و موسوی لر، اشرف السادات(1396). بازیابی لایه های هویتی در هنر دوره قاجار(مطالعه موردی روی کاشی‌های دوره قاجار، نگره، شماره ۴۱، 17-30.
صابری تولایی، محمد(1387). معنا گریزی در خط، جزوه درسی خط و کتابت، نیشابور: مرکز جامع علمی کاربردی نیشابور
 صادقی، حبیب‌الله؛ افشاری، مرتضی و محمدی، مینا(1396). بررسی ویژگیهای انتزاعی در نقاشیخطهای صداقت جباری، ادبیات نمایشی و هنرهای تجسمی، سال دوم، شماره 6، 31-47.
قره باغی، علی اصغر(1383). هنر نقد هنری، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی، سوره مهر.
قلیچ خانی، حمیدرضا(1373). رسالاتی در خوشنویسی و هنرهای وابسته، تهران: روزنه.
گاردنر، هلن(1391). هنر در گذر زمان، ترجمه محمد تقی فرامرزی، تهران: نگاه.
گراهام، گوردن(1383). فلسفه هنرها، ترجمه مسعود علیا، تهران: ققنوس.
لینتن، نوربرت(1382). هنر مدرن، ترجمه علی رامین، تهران: نی.
مرادی، رسول(1378). در عرصه سیاه مشق، تهران: فرهنگسرای میردشتی.
معنوی راد، میترا(1385). هنر خوشنویسی در عصر تکنولوژی، کتاب ماه هنر، شماره 95 و 96، 122-127.
هاشمی نژاد، علیرضا(1392). خوشنویسی، تهران: کتاب مرجع.
Adibi, F. (2008). Graphic Design, Tehran: Yassavoli (Text in Persian).
Aghdashloo, A. (2006). Terrestrial and Celestial, Tehran: Forouzanfar (Text in Persian).
Akhvin, A. (1996). Interview, Honare Haftom,111 (Text in Persian).
 Eliassi, B. (2008). Holiness in Islamic Calligraphy, Rahpooye Honar, 2(5), 38-48 (Text in Persian).
Gardner, H. (2012). Art through the Ages, Translated by Mohammad Taghi Faramarzi, Tehran: Negah (Text in Persian).
Gharabagh, A. A. (2004). The Art of Art Criticism, Tehran: Research Center for Islamic Culture and Arts (Text in Persian).
 Ghelichkhani, H. R. (1993). Teartises in Calligraphy and Related Arts, Tehran: Rozaneh (Text in Persian).
Graham, G. (2004). Philosophy of the Arts, Translated by Massoud Oliya, Tehran: Phoenix (Text in Persian).
 Hajizadeh, M. (2011). Studying the Black Developments of Mashgash Nastaliq through Comparison of Mirmad’s Works with Mirza Gholamreza Esfahani, Tehran: Soore University (Text in Persian).
Hashemi Nejad, A. (2013). Calligraphy, Reference Book (Text in Persian).
Lynton, N. (2003). The Story of Modern Art, Translated by Ali Ramin, Tehran: Nashreney (Text in Persian).
 Manavi Rad, M. (2006). Calligraphy Art in the Age of Technology, Ketabe Mah (Honar), 95 & 96, 122-127 (Text in Persian).
 Moradi, R. (1999). In the Siyahmashgh Realm, Tehran: Mirdashti Cultural Center (Text in Persian).
 Pakbaz, R. (2016). Encyclopedia of Art, (Vol. 1), Tehran: Farhang Moaser (Text in Persian).
Panahi Vaghar, F. (2008). The Influence of Chinese Calligraphy on the Paintings of Abstract Expressionism, Faslnameh Honar, 75, 125-147 (Text in Persian).
Ranjbar, A. (2015). The Role of Islamic Art in Highlight Painting, International Conference on Architecture, Civil Engineering, Art and Environment, Future Horizons, Looking at the Past, Islamic Azad University, South Tehran Branch (Text in Persian).
Rashvand, E. (2001). Calligraphy, Tehran: Iranian Textbook Publishing Company (Text in Persian).
 Rikhtehran, M. R. (2001). Art, Beauty, Thought, Tehran: Saghi (Text in Persian).
 Saberi Tavallai, M. (2008). Meaning Escape in the Line, Textbook and Literature, Neyshabour Comprehensive Applied Science Center (Text in Persian).
Sadeghi, H., Afshari, M. &Mohammadi, M. (2017). The Investigation of Abstract Features in Calligraphy Paintings of Sedaghat Jabari, Journal of Dramatic Literature and Visual Arts, 2(6), 31-47 (Text in Persian).
 Shirazi, M. & Mousavilar, A. (2017). Retrieval of Identity layers in Qajar Era (case study: ceramics). Negareh Journal, 12(41), 17-29 (Text in Persian).
Smith, E. (2006). Movements in Art since 1945, (5th ed.), Tehran: Nazar (Text in Persian).
 Teymouri, K. (2011). Aesthetics in the Style of Mirza Gholamreza, Roshde Amoozeshe Honar, 9(1), 36-45 (Text in Persian).
Zarrinkoob, A. (1990). The Value of the Sufi Heritage, Tehran: Amirkabir (Text in Persian).
URLs:
URL1. http://www.akhmashad.ir
URL2. http://www.arthibition.net
URL3.http:// www.azizihonar.com
URL4. http://blog.phillipscollection.org 
URL5. http://www.mahfouzi-museum.com
URL6. http:// www.ovrr.tumblr.com
URL7.httpswww.richardgraygallery.com