بازنمایی مضمون کارزار در چند نگارۀ رزمی از دو شاهنامۀ قاجاری (داوری و عمادالکتاب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران(نویسنده مسئول).

چکیده

شاهنامه، منظومه‌ای حماسی است که بیش از هر اثر ادبی فارسی، به استنساخ و تصویر درآمده است. شاهنامه‌‌های داوری و عمادالکتاب، دو نمونه از آخرین نسخ دستنویس عصر قاجار هستند که به‌ترتیب مقارن با فرمانروایی چهارمین و پنجمین حکمرانان این سلسله، یعنی در عهد ناصری و مظفری شکل گرفته‌‌ و بدون‌شک هر دو به تبعیت از متن ادبی، به تصویرنگاری داستان‌‌های رزمی شاهنامه پرداخته‌‌‌اند. هدف این مقاله، مطالعه دربارۀ چگونگی بازنمایی مفهوم جدال و پیکار در دو شاهنامۀ داوری و عمادالکتاب است که با مطالعۀ تحلیلی ـ تطبیقی، نیز نمونه‌‌گیری احتمالی طبقه‌‌بندی شش صحنۀ رزم از این دو مجموعه دنبال می‌‌شود. بر این اساس پرسش آن است: در مجالس رزمی مصور در دو شاهنامۀ قاجاری داوری و عمادالکتاب، بازشناسی مضمونی و تشخیص شخصیت‌‌های محوری، چگونه و با نظر به چه مؤلفه‌‌هایی امکان‌‌پذیر می‌‌گردد؟ نتیجۀ بررسی‌‌ها نشان می‌‌دهد به‌رغم تفاوت‌‌های صوری درخور توجه در تصویرنگاری هر دو اثر، نمایش صحنه‌‌های رزم با اسلوب تقریباً ثابتی دنبال ‌شده است تاآنجاکه یگانگی عناصر ترکیب تصویری همچون شکل، رنگ و اندازه در سپاه خودی و دشمن مانع تمایز ایشان از یکدیگر می‌‌شود و حتی بازشناسی شخصیت‌‌های محوری داستان یعنی سرکردگان سپاه نیز دشوار به نظر می‌رسد. با این حساب می‌‌توان ادعا کرد در این صحنه‌‌ها، نمایش مضمون و محتوای رزم در مقایسه با شخصی‌‌سازی داستان اولویت دارد و تمیز دقیق احتمالی موضوع یا شناسایی شخصیت‌‌ها نه‌‌فقط با رجوع به نگاره که با تسلط بر متن ادبی امکان‌‌پذیر خواهد بود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of Warfare in Some Epic Persian Paintings from Two Shahnameh Manuscripts of the Qajar (the Davari and the Emad ol-Kottab Versions)

نویسنده [English]

  • Ameneh Mafitabar
Assistant Professor, Department of Textile and Clothing Design, Faculty of Applied Arts, University of Arts, Tehran, Iran (Corresponding Author).
چکیده [English]

Ferdowsi’s Shahnameh is not only the most famous Persian epic poem but also the most reproduced and illustrated work of Iranian literature. The Davari and the Emad ol-Kottab versions of the Shahnameh are two of the last handwritten versions from the Qajar era, dating back to the reign of the fourth and fifth Qajar rulers, namely Naser al-Din Shah and Mozaffar al-Din Shah, respectively. The Davari Shahnameh, kept in the Reza Abbasi Museum, is calligraphed by Mohammad Davari. Spanning 1,223 pages, it comes in four volumes and contains 68 illustrated scenes. The first illustration is signed by Davari and dated 1854, whereas the illustrations by Agha Lotf-Ali date from the later years of the book’s production, namely 1863 - 1864. Probably the last of Qajar-era handwritten and illustrated versions of the epic, the Emad ol-Kottab Shahnameh came roughly 35 years after the Davari version, during the reign of Mozaffar al-Din Shah. It was commissioned by Naqib ol-Mamalek and created in the capital Tehran in 1898. The version spans 64,000 verses in 1,280 pages and includes about 40 illustrated scenes. While nothing is known about the illustrator despite the book being more recent and a commissioned work, the calligraphy was done by Mirza Mohammad Hossein Seifi Qazvini, better known as Emad ol-Kottab, a renowned calligrapher of the era. The illustrations show stylistic influences from early-Qajar visual arts. After completion, the book was acquired in 1899 by Mirza Ali-Akbar Khan Nafisi, better known as Nazem al-Atebba, and transferred to the Golestan Palace Royal Library. However, it was forgotten due to not being registered in the library’s official list of manuscripts. This failure at registration led the Davari version to win the title of the last illustrated handwritten Shahnameh, influencing later historical studies. Although there are morality tales and love stories in the Shahnameh, the central theme in every version of the epic is the battles between legendary Persian heroes and foreign enemies, making battle scene illustrations one of the most frequent in the illustrated versions, including the Davari and the Emad ol-Kottab. Despite their marked stylistic differences, the illustrations from both books follow an old visual tradition in representing the bravery of legendary Iranian heroes. This study aims to analyze how the theme of warfare is represented in the Davari and the Emad ol-Ketab versions of the Shahnameh, by comparing the visual elements and structure of six illustrations from the books. Through this formalist comparison, the study shows how stylistically unique each version depicts a given battle scene while remaining faithful to the source text. The significance of the study is that while warfare is the principal theme in the Shahnameh, its artistic manifestations, especially in the form of miniature illustrations, have been studied less than its material elements, such as the weaponry used in the battles. Furthermore, the true value of the Emad ol-Kottab Shahnameh has long been overshadowed by the Davari version, which is often mistakenly regarded as the last Qajar handwritten Shahnameh; therefore, this study is an influential step towards a better examination and introduction of both books. The study’s approach is to compare their illustrations, as comparison of works of visual art can reveal their formal merits more accurately. The research question is: “How and based on what elements can we identify the themes and main characters in the battle scene illustrations from the Davari and the Emad ol-Kottab versions of the Shahnameh?” In terms of purpose, the research is developmental, and in terms of method, it is a comparative and historical study that analyzes a set of particular cases. The data was collected from existing text and images, and the statistical population consisted of the illustrated battle scenes from the two Shahnameh versions. Of these illustrations, three from each book were selected through stratified random sampling, and each artwork was paired with a compositionally similar one selected from the other book. The studied illustrations from the Davari Shahnameh are the work of Agha Lotf-Ali Suratgar Shirazi and are stylistically closer to those from the Emad ol-Kottab version. The artworks depict hand-to-hand combats, charging armies, and battlefield victories, making the studied set thematically diverse. In this qualitative study, the control variable was the representations of warfare, and the dependent variable was the artistic style and constituent formal elements (e.g. shapes, colors, proportions, and atmosphere) of those representations. The study found that the artworks from both books follow Qajar illustration conventions in terms of composition as well as drawing style of faces and some other elements; however, they deviate from those rules by not distinguishing the main characters by giving them distinct outfits or marking them with special colors. The actions and elements in the scenes, such as the clash and entanglement of armies, brandishing of swords, ready-to-release bows, and arrows, and even severed heads on the ground, create a generic picture of warfare. The selected illustrations from the Davari Shahnameh - titled “The Battle of Esfandiyar and Gorgsar”, “The Battle of Manuchehr and Tur,” and “The Siege of Castle Tayer by Shapur Zol’aktaf” - demonstrate the aforementioned qualities. The titular characters are not visually distinguished in any way: for instance, Manuchehr is depicted very much like the others, including the enemy soldiers and even his rival Tur; and Castle Tayer, placed in the background in the Shapur Zol’aktaf illustration, resembles many of the other castles in the Shahnameh, such as castles Ruyin and Bahman, and is only identifiable by the text included in the illustration. In some cases, inappropriate depiction of characters, such as Esfandiyar with a forked beard and Shapur as a just-turned-teenager boy, makes them even more difficult to recognize, insofar as the artist had to write their names in the illustration (as was common in the Qajar era) to aid their identification. In the Emad ol-Kottab Shahnameh, which features many stories later added to the original epic, the scenes of “The Battle of Rostam and the Turanians”, “The Campaign of the King of Kairouan,” and “The Army of Tus Moves along the Border of Turan-Zamin” are among those that depict warfare. The main characters in these illustrations are denied some of their visual features; for instance, Rostam is depicted without his characteristic forked beard, demon-head helmet, and tiger-skin war shirt, and Tus is not a middle-aged man. Moreover, the source text is only slightly helpful in identifying those characters, as it deviates from the original Shahnameh and contains additional material. Regardless of all these flaws, however, the illustrations are clear in their depiction of rival armies confronting each other. This is achieved in all six artworks by giving the soldiers appropriate uniforms, arranging them slantwise, having them clash on both sides of the page, and even making them entangled with each other. Accordingly, it can be argued that illustrations from both the Davari and the Emad ol-Kottab versions - or at least those that were explored in this study - prioritize general representation of warfare over distinguishing the main characters and depicting them as described in the source text. While they have clear stylistic differences, both series of illustrations depict battle scenes in almost the same fashion: They use the same shapes, forms, colors, proportions, and other formal elements for the soldiers of both sides in every scene, which makes the armies indistinguishable and even hinders the recognition of the main characters, namely the army leaders. For this reason, any given battle scene illustration from the books not only depicts its related part of the story but can also fit the description of many other Shahnameh battle scenes and represent the struggles to win those wars. In the studied scenes, a general depiction of warfare is preferred to subjectivization of the story, and the subject matter or the main characters cannot be discerned from the illustrations alone and require familiarity with the content of the source text.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar
  • Persian Painting
  • Davari Shahnameh
  • Emad ol-Kottab Shahnameh
  • Epic Persian Painting
ابراهیمی ناغانی، حسین (1386) «جلوۀ شکل انسان در نقاشی دورۀ قاجار»، گلستان هنر، 3 (3)، صص 88- 82.
اسدی طوسی، علی‌بن‌محمد (1354) گرشاسپ‌‌نامه، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران: طهوری.
بخشنده، ندا (1385) بررسی تحلیلی نگاره‌‌های شاهنامۀ داوری، رسالۀ دکتری پژوهش هنر، به راهنمایی حبیب‌‌اللهی، دانشکدۀ هنر و معماری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
پاکباز، رویین (1383) دایرة‌‌المعارف هنر، چاپ 4، تهران: فرهنگ معاصر.
________(1385) نقاشی ایران، چاپ 5، تهران: زرین و سیمین.
پنجه‌‌باشی، الهه (1398) «مطالعۀ نقاشی میرزابابا به‌عنوان هنرمند نقاش‌‌باشی در دورۀ قاجار»، پژوهش‌نامۀ گرافیک و نقاشی، 2 (3)، صص 84- 63.
پولیاکووا، آ. و رحیمووا، ز. ی. (1381) نقاشی و ادبیات ایرانی، ترجمۀ زهره فیضی، تهران: فرهنگستان هنر.
تقوی، علی و رادفر، ابوالقاسم (1389) «تأثیر و حضور شاهنامه در برخی از هنرهای ایران»، کهن‌‌نامۀ ادب پارسی، 1 (2)، صص 13- 1.
حسن‌‌زاده، محمدحسین (1390) «شبیخون در شاهنامه»، فصل‌نامۀ کاوش‌‌نامۀ زبان و ادبیات فارسی، 12 (22)، صص 130 – 105.
حسینی‌‌راد، عبدالمجید و خان‌‌سالار، زهرا (1384) «بررسی کتاب‌‌های چاپ سنگی مصور دورۀ قاجار». هنرهای زیبا. (23) صص 86- 77.
دانایی، لادن (1393) مطالعۀ سبک و روش‌‌های کار نگارگران دورۀ قاجار با تأکید بر منتخب نگاره‌‌های آقالطفعلی صورتگر شیرازی در شاهنامۀ داوری، کارشناسی‌‌ارشد پژوهش هنر، به راهنمایی الیاس صفاریان، دانشکدۀ هنر و معماری، تهران: دانشگاه پیام‌نور.
ده‌‌ده‌‌جانی، جواد و زارع ابرقویی، احمد (1397) «بررسی نقوش سپرهای جنگی در نگاره‌‌های شاهنامۀ بایسنقری و طهماسبی»، دو فصل‌نامۀ مطالعات هنر اسلامی، 14 (32)، صص 145- 132.
رابینسون، ب. و. (1379) «نقاشی ایرانی در دورۀ قاجار». اوجهای درخشان هنر ایران، گردآوری ریچارد اتینگهاوزن و احسان یارشاطر، ترجمۀ هرمز عبداللهی و رویین پاکباز، تهران: آگه.
رضایی، عبدالعظیم. (1394) گنجینۀ تاریخ ایران، جلد 12، چاپ 2، تهران: آسیم و پیکان.
ریگین، چارلز (1388) روش تطبیقی فراسوی راهبردهای کمی و کیفی، ترجمۀ محمد فاضلی، تهران: آگاه.
سجادی‌‌فر، کلثوم و تجلی اردکانی، اطهر (1396) «شگرد فردوسی در توصیف صحنه و فضای رزم در شاهنامه»، نهمین همایش ملی پژوهش‌‌های زبان و ادبیات فارسی، صص 17- 1.
سیمپسون، مری‌‌ینا شریو (1388) «شاهنامه در مقام متن و شاهنامه در مقام تصویر». زبان تصویری شاهنامه، به کوشش رابرت هیلن برند، ترجمۀ سیدمحمد طباطبایی، تهران: فرهنگستان هنر.
شریفی حشمت‌‌آباد، بهروز (1394) بررسی نگاره‌‌های رستم از منظر شمایل‌‌نگاری (از دورۀ ایلخانی تا کنون)، کارشناسی‌‌ارشد نقاشی، به راهنمایی بهنام کامرانی، دانشکدۀ هنرهای تجسمی، تهران: دانشگاه هنر.
شه‌‌کلاهی، فاطمه (1397) «بررسی رقم در آثار لطفعلی صورتگر شیرازی»، پژوهش‌نامۀ گرافیک و نقاشی. 1 (1)، صص50 – 41.
صادقیان، محمدعلی و حسن‌‌زاده، محمدحسین (1387) «نوای رزم در شاهنامه». نشریۀ زبان و ادب فارسی، دورۀ جدید (23)، صص 221- 199.
صفا، ذبیح‌‌الله (1333) حماسه‌‌سرایی در ایران، تهران: پیروز.
صمدی، هاجر و لاله‌‌یی، نعمت (1388) تصاویر شاهنامۀ فردوسی، تهران: فرهنگستان هنر.
عطارزاده، عبدالکریم و گلستان، آمنه (1397) «بررسی تطبیقی شیوه‌‌های خوشنویسی در نسخ خطی شاهنامه‌‌های رشیدا و داوری»، دو فصل‌نامۀ مطالعات تطبیقی هنر، 8 (15)، صص 99- 85.
علی‌محمدی اردکانی، جواد (1392) همگامی ادبیات و نقاشی قاجار، تهران: یساولی.
فالک، اس.جی. (1393) شمایل‌‌نگاران قاجار، ترجمۀ علیرضا بهارلو، تهران: پیکره.
فرتاش‌‌طلوع، غزاله (1394) بررسی بصری تصویر زن در شاهنامۀ طهماسبی و داوری، کارشناسی‌‌ارشد تصویرسازی، به راهنمایی محمدرضا دادگر، پردیس بین‌‌المللی فارابی، تهران: دانشگاه هنر.
فردوسی، ابوالقاسم (1380) شاهنامۀ فردوسی بر اساس چاپ مسکو، تهران: کارنامۀ کتاب.
کارگر، محمدرضا و ساریخانی، مجید (1390) کتاب‌‌آرایی در تمدن اسلامی ایران، تهران: سمت.
کریمی، مجید (1397) «معرفی نسخۀ شاهنامۀ قاجاری در ماتناداران»، فصل‌نامۀ آرشیو ملی، 4 (1)، صص 187- 178.
کمالی سروستانی، کوروش (1382) مجالس شاهنامه، شیراز: بنیاد فار‌‌س‌‌شناسی.
کن‌‌بای، شیلا (1382) نقاشی ایرانی، ترجمۀ مهدی حسینی، چاپ 2، تهران: دانشگاه هنر.
کویر، محمود (2011) بر بال سیمرغ: جستارهایی دربارۀ شاهنامه، آلمان: آیدا.
گرابار، الگ (1383) مروری برنگارگری ایرانی، ترجمۀ مهرداد وحدتی دانشمند، تهران: فرهنگستان هنر.
گودرزی، مصطفی (1384) تاریخ نقاشی ایران، تهران: سمت.
مارزلف، اولریش (1390) تصویرسازی داستانی در کتاب‌‌های چاپ سنگی فارسی، ترجمۀ شهروز مهاجر، تهران: نظر.
مافی‌‌تبار، آمنه (1399) «بازشناسی شمایل رستم در شش نگاره از شاهنامۀ عمادالکتاب در سنجۀ تطبیق نشانه‌‌های تصویری»، رهپویۀ هنر، 3 (4)، صص  73- 63.
مافی‌‌تبار، آمنه و کاتب، فاطمه و حسامی، منصور (1397) «مقایسۀ انگاره‌‌های شهریاری در چند نگاره از شاهنامۀ عمادالکتاب از منظر رودلف آرنهایم»، هنرهای زیبا ـ تجسمی، 23 (3)، صص 40 – 31.
موسوی‌‌‌‌لر، اشرف‌‌السادات و مافی‌‌تبار، آمنه (1394) «مطالعۀ تطبیقی شاخصه‌‌های صوری نقاشی قاجار با چند نگاره از شاهنامۀ عمادالکتاب»، دو فصل‌نامۀ مطالعات تطبیقی هنر، 5 (10)، صص 139- 121.
نفیسی، علی‌‌اکبر (1343) فرهنگ نفیسی، جلد 1، تهران: خیام.
نقیب‌‌الممالک، محمدعلی (1378) امیر ارسلان، تهران: الست فردا.
همتی وینه، مسعود (1389) «بررسی تطبیقی تصاویر شاهنامۀ بایسنقری با ادبیات حماسی شاهنامه»، دو فصل‌نامۀ نقش‌مایه، 3 (5)، صص 74- 67.
Refrences:
Alimohammadi Ardekani, J. (2013) Harmony of Qajar Literature and Painting, Tehran: Yassavoli.
(text in Persian)
Asadi Tousi, A. (1975) Garshasbnameh. Edited by H. Yaghmaei, Tehran: Tahoori Publishers.
(text in Persian)
Attarzadeh, A. & Golestan, A. (2018). ‘’A Comparative Study of Calligraphy Styles in Shahnameh
Manuscripts of Rashida and Davari’’, Scientific Journal of Motaleate-e Tatbighi-e Honar, 8 (15),
Spring & Summer: 85- 99. (text in Persian)
Bakhshandeh, N. (2006). Analytical Study of Shahnameh Davari Illustrations, Thesis in Art
Research, Under Supervisor H. Ayatollahi, Ph.D. Faculty of Art and Architecture, Tehran: Tarbiat
Modares University. (text in Persian)
Canby, Sh. (2003). Persian Painting, Translated by M. Hoseyni (2nd ed), Tehran: University of
Art. (text in Persian)
Dahdahjani, J. & Zare Abarghouei, A. (2018). ‘’Studying the Motifs on Shields in Miniatures of
Baysonghor and Shah Tahmasp Shahname’’, Scientific Quarterly Islamic Art, 14 (32), Autumn &
Winter, 132- 145. (text in Persian)
Danaei, L. (2015). Studying of Ghajar Age Painters Style with Emphasis on Mr. LotfAli
Sooratgar Shirazi Chosen Painting in Epopee, M.A. of Art Research, Under Supervisor E. Safaran,
Faculty of Art and Architecture, Tehran: Payame Noor University. (text in Persian)
Ebrahimi Naghani, H. (2007). ‘’Representation of Human Shape in Qajar Period Painting’’,
Golestan-e Honar, 3 (3), Autumn, 82- 88. (text in Persian)
Goodarzi, M. (2005). History of Iranian Painting from the Beginning to the Present, Tehran:
Samt Organization. (text in Persian)
Falk, S. J. (2014). Qajar paintings: Persian oil paintings of the 18th & 19th centuries, Translated
by A. Baharlou, Tehran: Peykareh. (text in Persian)
FartashToloue, Gh. (2016). Study on Image of Woman in Shahnameh (Tahmasbi and Davar),
M.A. of Illustration, Under Supervisor M. Dadgar, Farabi International Campus, Tehran:
University of Art. (text in Persian)
Ferdowsi, A. (2001). Shahnameh Ferdowsi Based on Moscow Edition, Tehran: Karnameketab.
(text in Persian)
Grabar, O. (2004). Mostly Miniatures: An Introduction to Persian Painting, Tehran: Iranian
Academy of Arts. (text in Persian)
Hassanzadeh, M. (2011). ‘’Warfare in Shahnameh’’, Journal of Research in Persian Language and
Literature (Kavoshnameh), 12 (22), Spring & Summer, 105- 130. (text in Persian)
Hemmati Vineh, M. (2010). ‘’Comparative Study on Baysanghari Shahnameh Illustrations with
Epic Literature of Shahnameh’’, Quarterly Journal of Visual Arts (Naghshmayeh), 3 (5), Spring &
Summer, 67- 74. (text in Persian)
Hoseini Rad, A. & Khansalar, Z. (2005). ‘’A Review of Illustrated Lithographic Books of the
Qajar Period’’, HONAR-HA-YE-ZIBA, (23), Autumn, 77- 86. (text in Persian)
Kamalisarvestani, K. (2003). Ferdowsi Shahnameh Album , Shiraz: Farsshenasi Foundation. (text
in Persian)
Karegar, M & Sarikhani, M. (2011). The Illumination in Islamic civilization of Iran, Tehran:
Samt Organization. (text in Persian)
Karimi, M (2018). ‘’Introducing the Qajar Shahnameh (Version in Matnadaran)’’, National
Archives Quarterly, 4 (1), Spring, 178- 187. (text in Persian)
Kavir, M. (2011). On the Wings of Simorgh: Essays about Shahnameh, Germany: Ayda. (text in
Persian)
Mafitabar, A. (2021). ‘’A S tudy on the Icon of Ros tam in Six Persian Paintings of Emad al-Kottab
Shahnameh from Comparative Visual Signs’’, Quarterly Journal of Visual Arts (Rahpooye Honar),
3(4), Winter. 63- 73. (text in Persian)
Mafitabar, A. & Kateb, F. Hessami, M. (2018). ‘’A Comparative Study in the Idea of Monarchy
in Several Paintings of Imad Al Kottab’s Shahnameh from Rudolf Arnheim’s Point of View’’,
HONAR-HA-YE-ZIBA (HONAR-HA-YE TAJASSOMI), 23 (3), Autumn: 31-40. (text in Persian)
Marzolf, U. (2012). Narrative Illustration in Persian Lithographed Book, Translated by Sh.
Mohajer, Tehran: Nazarpub. (text in Persian)
Mousavi Lar, A. & Mafitabar, A. (2016). ‘’Comparative Study in the Painting Components of Qajar
Period and Emad al-Kottab Shahnameh’’, Scientific Journal of Motaleate-e Tatbighi-e Honar, 5
(10), Autumn & Winter, 121- 139. (text in Persian)
Naghibolmamalek, M. (1999). Amirasalan, Tehran: Alastefarad. (text in Persian)
Nafisi, A. (1964). Encyclopedia of Nafisi, Vol. 1, Tehran: Khayyam. (text in Persian)
Pakbaz, R. (2004). Encyclopedia of Art (4th ed.), Tehran: Farhangmoaser. (text in Persian)
__________ (2006). Persian Paintings: from Ancient Times to the Present (5th ed.), Tehran:
Zarrinosimin. (text in Persian)
Panjehbashi, E. (2020) ‘’Studying the Role of Mirzababa in the Qajar Period as a Painter’’, Alzahra
Research Journal of Graphic Arts & Painting, 2 (3), Fall & Winter, 63- 84. (text in Persian)
Poliakova, A. & Rakhimova, Z. (2004). Miniatiura i Literatura Vostoka: Evoliutsiia Obraza
Cheloveka, Translated by Z. Feyzi, Tehran: Iranian Academy of Arts. (text in Persian)
Rabinson, B. W. (2000). ‘’Persian Painting in the Qajar Period’’, Highlights of Persian Art , Book
Collecting by R. Ettinghausen & E. Yarshater, Translated by H. Abdollahi & R. Pakbaz, Tehran:
Agahpub. (text in Persian)
Ragin, Ch. (2009). The Comparative Method: Moving Beyond Qualitative and Quantitative
Strategies, Translated by M. Fazeli, Tehran: Agahpub (text in Persian)
Rezaei, A. (2015). Treasure in Iranian History, Vol 12 (2nd ed.), Tehran: Nashrasimopeykan. (text
in Persian)
Sadeghian, M. & Hassanzadeh, M. (2008). ‘’The Song of War in Shahnameh’’, Journal of Prose
Studies in Persian Literature, (23), Spring, 199- 221. (text in Persian)
Safa, Z. (1954). Epic in Iran, Tehran: Pirooz. (text in Persian)
Sajadifar, K. & Tjalli Ardekani, A. (2017). ‘’Ferdowsi’s Trick in Describing the Scene and
Atmosphere of Battle in Shahnameh’’, 9th National Conference on Persian Language and Literature
Research, 1- 17. (text in Persian)
Samadi, H. & Laleie, N. (2009). Illustrations of Ferdowsi Shahnameh, Tehran: Iranian Academy
of Arts. (text in Persian)
Shahkolahi, F. (2019). ‘’The Study of Ragham in Lutf Ali Suratgar Shirazi’s Works’’, Alzahra
Research Journal of Graphic Arts & Painting, 1 (1), Fall & Winter, 41- 50. (text in Persian)
Simpson, M. Sh. (2009) . ‘’Shahnama as Text and Shahnama as Image: a Brief Overview of
Recent Studies’’, Shahnama: The Visual Language of the Persian Book of Kings, Collecting by R.
Hillenbrand, Translated by S. M. Tabatabaei, Tehran: Iranian Academy of Arts. (text in Persian)
Sharifi Heshmatabad, B. (2015). A Comparative Study on Painting of Rustam from Iconography,
M.A. of Painting, Under Supervisor: B. Kamrani, Visual Arts Faculty, Tehran: University of Art.
(text in Persian)
Taghavi, A. & Radfar, A. (2010). ‘’The Effect and the Presence of Shahnameh in some of the
Iranian Arts’’, Kohan-name-ye Adab-e Parsi, 1 (2), Autumn & Winter, 1-13. (text in Persian)