بررسی جایگاه نقش نمادین گل لاله در منسوجات دوره عثمانی با رویکرد جامعه‌شناسی تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنرهای اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

2 گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

10.22051/pgr.2024.46801.1257

چکیده

در ادوار مختلف تاریخی برخی از عناصر مانندگیاهان و جانوران در فرهنگ‌های گوناگون و در میان اقوام مختلف به دلایلی چون سودمندی، فراوانی یا موارد دیگر تبدیل به نماد یا نشانه‌هایی شده‌اند که به گونه‌ای معرف آئین‌ها و باورهای آن منطقه شده‌اند. گل لاله در هنر دوره عثمانی جایگاه مهم و ویژه‌ای یافت که علاوه بر زیبائی و کثرت کاربرد، ریشه در باورهای کهن عثمانیان داشت. هدف از این پژوهش بررسی جایگاه نقش‌مایه گل لاله در منسوجات دوره عثمانی با تکیه بر راهبرد جامعه شناسی تاریخی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی - تاریخی انجام شده و داده‌های مورد نیاز از منابع کتابخانه‌ای، متون تاریخی و تصاویر موجود جمع‌آوری شده است. در این راستا ضمن بررسی نقش‌ گل لاله در منسوجات دوره عثمانی، به بررسی نحوه کاربرد این گل که زینت بخش باغ‌ها بوده و در هنرهای ترئینی منطقه جایگاه ویژه‌ای داشته، پرداخته شده است. یافته‌ها بیانگر آن است که اگرچه نقش گل‌های لاله در منسوجات برگرفته از طبیعت و محیط بوده، اما وفور و تنوع نقوش آن با سلیقه و ذوق هنرمندان عجین گشته و سرانجام تبدیل به گل محبوب سلاطین عثمانی شده است. علاقه دربار به هنر، حضور اسیران جنگی بافنده در کارگاه‌های درباری عثمانی، رقابت با دولت شیعه صفوی در حاکمیت، محدودیت در کاربرد نقوش جانوران و انسان در تزئینات و ویژگی تبلیغی این منسوجات به عنوان نمادی از قدرت امپراتوری، از عوامل موثر در نقش‌اندازی گل لاله در منسوجات عثمانی بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Studying the Symbolic Position of Tulip in Ottoman fabrics with Sociological Historical Approach

نویسندگان [English]

  • Yarah Ebrahim Hasan 1
  • Farideh Talebpour 2
  • Farinaz Farbod 2
1 Phd student of Comparative and Analytical history of Islamic Arts, Faculty of Art, Alzahra University, Tehran, Iran.
2 Department of Textile and Fashion design , Art Faculty, Alzahra university,
چکیده [English]

During different historical periods some elements, such as plants and animals, because of their usefulness and abundance turned to symbols or sings in different cultures, introducing believes and customs. In Ottoman arts, tulip had found especial place. Besides of its beauty and reputation, the design rooted in ancient beliefs of Ottoman’s. The goal of this research work was studying the position of tulip motif in Ottoman’s textiles based on sociological historical approach. The research was done according to the descriptive and analytical-historical method. Data was collected from library resources, historical texts and pictures. In this research work the tulip motifs in Ottoman fabrics and the methods of using as a botanical element in decoration was studied. Results showed that the tulip motifs in Ottoman textiles was inspired from the nature, but the fluency and variety of designs together with its artistic taste caused tulips turned as a favorite flower for Ottoman emperors. The concern of the court, activities of wars’ captives in textile workshops, competition with safavid rulers, religious restrictions of using animals and human’s pictures in decoration and also the publicity of elegance fabrics as a symbol of power in court, were important reasons of using tulip motifs in Ottoman textiles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ottoman
  • Tulip
  • Motif
  • Textiles
  • Sociological History